GAZ 69 Trużenik

Gdy na początku 1932 roku w Związku Radzieckim uruchomiono produkcję licencyjnego Forda A w mieście Gorki obecnie Niżnyj Nowogrod nikt nie przypuszczał, że marka GAZ stanie się dominującą firmą samochodową Radzieckiego imperium. Od początku produkcji licencyjnego Forda (GAZa-A i AA) starano się go maksymalnie zrusyfikować i uterenowić dostosowując do rosyjskich dróg i klimatu. Korzystając z doświadczeń produkcyjnych i zapotrzebowania użytkowników głównie armii pod koniec lat 30 powstały pierwsze prawdziwe rosyjskie auta terenowe. Były to GAZ 61 i jego modele pochodne. W czasie wojny w zakładach Gaza opracowano rosyjskiego odpowiednika amerykańskiego Jeepa GAZa 64 i GAZa 67. Auto bazowało na fordowskich licencjach z lat 30, silnik, mosty i skrzynia biegów była z GAZa-A, karoseria była typowo jeepowska otwarta i prymitywna.

Po roku 1945 rozpoczęto prace konstrukcyjne nad następcą Gaza, 67 który był tylko konstrukcją tymczasową wymuszoną sytuacją wojenną. Biuro konstrukcyjne GAZa z konstruktorem prowadzacym projekt auta terenowego G. M. Wassermanem już w 1946 r miało gotowy pierwszy prototyp, który nazwano Trużebnik. Bazował on na nowoczesnych podzespołach wprowadzanych do produkcji w nowych powojenych typach aut GAZa. Wykorzystano istniejącą karoserię GAZa-417 z 1940 r dostosowaną do nowych wymagań i potrzeb dokładając w zależności od wersji dwoje lub czworo drzwi.

Większość części była zunifikowana, (co było nowością w radzieckiej motoryzacji) z GAZ-51, GAZ-63, GAZ-20 Pobieda GAZ-12 i MAW-46. Pomimo że były to auta różnych typów od ciężarówki po amfibie wydano wspólny katalog części zamiennych, ilość wspólnych części była 60%. Jednakowe były silniki mosty skrzynie biegów układy kierownicze hamulcowe przynajmniej w prototypach i wczesnych seriach produkcyjnych. Prototypy Gaza miały też opracowaną blokadę centralnego mechanizmu różnicowego. Komisja kwalifikująca auto do produkcji orzekła ze rozwiązanie jest zbyt skomplikowane do produkcji i nie poprawia drastycznie właściwości trakcyjnych auta jest po prostu zbyteczne. Prace konstrukcyjne i testy były opózniane przez priorytetowe wprowadzanie i ulepszanie GAZa-51/53 i GAZa-20 Pobiedy te auta dostały zielone światło do jak najszybszego wprowadzenia do produkcji seryjnej. W 1948 r było gotowych 12 prototypów (Trużebnik), które testowano bardzo intensywnie niektóre z nich miały zaliczone ponad 100 tys. km, co na radzieckie normatywy jazd próbnych(69a3.jpg) było bardzo dużo. GAZ-69 dopiero w roku 1952 zaczął schodzić w małych ilościach z taśm produkcyjnych a dopiero w 1953 wyparł całkowicie GAZa-,67B. Produkowany w wersji dwudrzwiowej (GAZ 69) i czterodrzwiowej (GAZ 69A). W latach 1955-1956 produkcje GAZa przekazano do Uljanowska gdzie z niewielkimi modernizacjami pod oznaczeniem UAZ 69AM był produkowany do 1972 r. W ciągu 20 lat produkcji wyprodukowano 634256 wszystkich modeli GAZa (UAZ)-69. Na podzespołach GAZa 69 zbudowano całą generację aut terenowych. GAZ-M-72 wykorzystano karoserie GAZ-M-20 Pobieda, (nasza Warszawa M20) i połączono z ramą, reduktorem i mostami Gaza 69. GAZ-46 (MAW-46) rama, mosty, reduktor i silnik GAZa 69 a karoseria zdumiewająco podobna(1) do amfibii Forda GPW. UAZ-450 mała ciężarówka terenowa koncepcyjnie wzorowana na Willysie Forward Control 150/170 wykorzystująca technikę GAZa 69. Specyjalnie dla zwiększenia mozliwosci transportowych GAZa 69 skonstruowano jednoosiową uniwersalną przyczepę GAZ-704 o ładowności 850 kg.

Można powiedzieć, że Gaz-69 spełniał podobne zadania na wschodzie i był tak samo popularny jak jego zachodnie odpowiedniki Land Rover i Jeep CJ 5 i wiele im nie ustępował walorami trakcyjnymi a przewyższał komfortem. Szkoda tylko, że radzieckie normy jakości nie dorównywały zachodnim. Licencję na produkcję Gaza Rosjanie sprzedali Korei i Chinom Ludowym, gdzie jest produkowany do dzisiaj jako Bejing BJ 2112 z zmodyfikowaną karoserią i silnikami, przez co najmniej 20 wytwórni. Częściową licencję Gaza kupiła też Rumunia bez silnika i skrzyni biegów. Do auta nazwanego IMS-57 wstawili produkowany w Rumuni silnik i skrzynie biegów GAZa AA, które były produkowane w kraju na eksport do ZSRR. Następnym etapem rozwoju był Muscel 461 z nowym licencyjnym(2) francuskim silnikiem i skrzynią biegów bez reduktora z GAZA AA/GAZa-67. Według mnie to był najlepszy mutant Gazika i pomimo braku reduktora, ale z dużo mocniejszym silnikiem doskonale zdawał egzamin w terenie

Dobrymi zaletami Gazików była zastosowana prosta technika nie wymagająca specjalistycznego zaplecza do obsługi i napraw. Trwały był też silnik przy prawidłowej obsłudze i przegladach. Słabą stroną był niedobór mocy silnika, kompletny brak zabezpieczenia antykorozyjnego (auto na jedna krótką wojnę) i duży i czasochłony zakres czynności obsługowych.

GAZ 69 GAZ 69 A dane techniczno-eksploatacyjne

Silnik
Model M20 (M20M)
Pojemnoęć skokowa [cm3] 2112 (2430)
Układ i liczba cylindrów R4
Materiał głowicy/bloku żeliwo/żeliwo
Stopień sprężania 6,2-6,5 (6,5-6,7)
Rozrząd dolnozaworowy
Moc maksymalna [55 PS] przy [3600 obr/min] (62-65 przy 3800 obr/min)
Maksymalny moment obrotowy [kGm] przy [obr/min] 12,7 (wg SAE) przy 2000 (152-158 przy 2000 obr min)

Sprzęgło suche, jednotarczowe -z trzema sprężynami dociskowymi o średnicy 225 mm

Skrzynia biegów - manualna, 3-biegowa, 2. i 3. bieg synchronizowane, o przełożeniach: 1 3,115, 2 1,772, 3 1,000, R 3,738

Skrzynia rozdzielcza o dwóch przełożeniach: H 1,15, L 2,78; napęd przedni dołączany

Mosty napędowe
Przedni:
z przegubami Rzepa, pojedyncza przekładnia główna o przełożeniu 5,125 Tylny:
pojedyncza przekładnia główna o przełożeniu 5,125

Koła jezdne
Felgi stalowe jednoczęściowe pełne 4.00x 16; ogumienie 6.50-16

Zawieszenie
Przednie:
zależne, resory piórowe amortyzatory hydrauliczne ramieniowe dwustronnego działania
Tylne:
zależne, resory piórowe, amortyzatory hydrauliczne ramieniowe dwustronnego działania

Układ hamulcowy
hydrauliczny, jednoobwodowy, bębnowy, bez wspomagania; hamulec pomocniczy mechaniczny, bębnowy na tylnym wale napędowym

Układ kierowniczy
przekładnia ęruba-nakrętka z kulkami obiegowymi, bez wspomagania przelozenie 18,2

Nadwozie
Rama z profili wykonanych ze stali z wytłoczonych profili i 6 poprzeczkami;
nadwozie otwarte stalowe z drzwiami 2 lub 4 i tylną klapą, z możliwością składania przedniej szyby na maskę silnika, z kompletną plandeką

Masy, wymiary, objętości

69
Masa własna - 1535 kg (z płynami eksploatacyjnymi), dopuszczalna masa całkowita - 2175 kg, maksymalna masa ciągnionej przyczepy 850 kg bez hamulców, długość 3860 mm, szerokość - 1850 mm, wysokość 2030 mm rozstaw osi - 2300 mm rozstaw kół - 1440 mm, prześwit 210 mm, objętość zbiornika paliwa główny 48 l. zapasowy 27 l.

69A
Masa własna 1535kg (z płynami eksploatacyjnymi), dopuszczalna masa całkowita -1535 kg maksymalna masa ciągnionej przyczepy do 850kg, długość 3850 mm, szerokość 1850 mm, wysokość 1920 mm rozstaw osi 2300 mm rozstaw kół 1440 mm, prześwit ok. 210 mm, objętość zbiornika paliwa

Osiągi
Prędkość maksymalna - 95 km/h, normatywne zużycie paliwa 15 l. (norma WP z 1958r), zdolność pokonywania wzniesień 30 głębokość brodzenia 55 cm, zasięg 500 km

(1) Gaz 011 prototyp czy MAW 46 seryjny miał kadłub wzorowany na amerykańskim pierwowzorze Fordzie GPW

(2)Rumunia nigdy oficjalnie nie kupiła licencji na francuskie silniki Savien